ПАМЯТКА

для студентов Современного многопрофильного колледжа по противодействию коррупции в РК

Мемлекеттік міндеттерді атқаратын адамдардың, сондай-ақ соларға теңестірілген адамдардың лауазымдық өкілеттігін және соған байланысты мүмкіндіктерін пайдалана отырып не мүліктік пайда алу үшін олардың өз өкілеттіктерін өзгеше пайдалануы, жеке өзі немесе делдалдар арқылы заңда көзделмеген мүліктік игіліктер мен артықшылықтар алуы, сол сияқты бұл адамдарға жеке және заңды тұлғалардың аталған игіліктер мен артықшылықтарды құқыққа қарсы беруі арқылы оларды сатып алуы сыбайлас жемқорлық деп түсініледі.

Қазақстан Республикасының "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы" Заңында, сондай-ақ өзге де заңдарда көзделген, заңдарда белгіленген тәртіптік, әкімшілік және қылмыстық жауаптылыққа әкеп соғатын сыбайлас жемқорлықпен жымдасқан немесе сыбайлас жемқорлық үшін жағдай туғызатын әрекеттер сыбайлас жемқорлыққа байланысты құқық бұзушылықтар (сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар) болып табылады.

Сыбайлас жемқорлық жеке мүдделері үшін жасалатын қызмет бабын теріс пайдаланумен, сондай-ақ мемлекеттік қызметшілерді параға сатып алумен сипатталатын қызмет бабын теріс пайдалану жағдайларымен теңестіріледі.

Сыбайлас жемқорлықтың мәні-бұл мемлекеттік аппарат қызметінің белгіленген тәртібін бұзады, нәтижесінде биліктің деформациясы пайда болады.

Қылмыстық заңнама (2015 жылғы 01 қаңтардағы ҚР Қылмыстық кодексі) мынадай нормаларда көзделген сыбайлас жемқорлық қылмыстар үшін жауапкершілікті көздейді:

189 бап. Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иемденіп алу немесе ысырап ету

359-бап. Лауазымдық өкілеттіктерін теріс пайдалану

360 бап. Билікті немесе лауазымдық өкілеттіктерді асыра пайдалану

361 бап. Лауазымды адамның өкілеттігін беру

364 бап. Пара алу

365 бап. Пара беру

366 бап. Парақорлыққа делдал болу.

369 бап. Қызметтік жалғандық

370-бап. Қызмет бойынша әрекетсіздік

450-бап. Билікті теріс пайдалану

Жоғарыда көрсетілген іс-әрекеттер үшін жаза жасалған қылмыстың ауырлығына қарай айыппұлдың едәуір сомасы (6000 АЕК-ке дейін) және 12 жылға дейін бас бостандығынан айыру шегінде белгіленген.

Бұдан басқа, негізгі сыбайлас жемқорлық мотивтері көбінесе сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар мен қылмыстар жасаудың субъективті мән-жайлары ретінде әрекет ететінін атап өту маңызды, ал сыбайлас жемқорлықтың негізгі себептері негізінен сыбайлас жемқорлық жағдайларының туындауына әкелетін объективті мән-жайлар болып табылады.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі мемлекеттік бағдарламаның басты міндеттерінің бірі халықтың құқықтық сауатсыздығын жою, азаматтардың мемлекеттік құрылымдардың қызметіне сенімін арттыру болып табылады. Президент шенеуніктердің алдына сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтары үшін жауапкершілікті қатайтуға, Мемлекеттік, сондай-ақ жеке құрылымдарда сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейтуге, мемлекеттік қатынастар саласындағы қылмысқа бақылауға байланысты нақты міндеттер қойды.

Құқық бұзушылықтың алдын алу кеңесі